“Gỗ hoàng đế” của Trung Quốc

Kim Tơ Nam Mộc là một trong những loại gỗ quý hiếm bậc nhất Trung Quốc. Theo China News Weekly, Kim Tơ Nam Mộc thực chất không phải là tên của một giống cây riêng biệt, mà là cách gọi dành cho những cây nam mộc có thớ gỗ xuất hiện các “sợi tơ vàng” tự nhiên. Phần lớn gỗ nam mộc có màu vàng nhạt, nhưng chỉ khi trong thớ gỗ hình thành các tinh thể phản quang màu vàng, cây đó mới được xếp vào nhóm Kim Tơ Nam Mộc và có giá trị đặc biệt cao.

Chính đặc điểm này khiến Kim Tơ Nam Mộc trở nên vô cùng hiếm. Trong lịch sử Trung Quốc, loại gỗ này từng được coi là “vua của các loại gỗ”, chỉ dành riêng cho hoàng gia. Từ cung điện, lăng tẩm đến long sàng hay đồ nội thất trong Tử Cấm Thành, Kim Tơ Nam Mộc là vật liệu được ưu tiên hàng đầu nhờ độ bền, khả năng chống ẩm, chống mối mọt và tuổi thọ có thể lên tới hàng nghìn năm.

Trong những năm gần đây, thị trường đồ gỗ cổ và đồ sưu tầm Trung Quốc nhiều lần xôn xao trước thông tin một cây Kim Tơ Nam Mộc nguyên khối có giá tới 100 triệu NDT (hơn 373 tỷ đồng). Trên thực tế, con số này có thể lớn hơn rất nhiều nếu là gỗ cổ.

Theo đó, vào năm 2013, một cây Kim Tơ Nam Mộc tại tỉnh Quý Châu bị sét đánh. Lực lượng cứu hỏa đã nỗ lực cứu hộ và giữ lại được phần thân cây dài khoảng 11 m. Cây này được bán lại cho 1 ông cụ với giá 17 triệu NDT (hơn 63 tỷ đồng). Sau đó, có một thương gia đã ngã giá 250 triệu NDT (hơn 934 tỷ đồng) để mua lại thân gỗ này nhưng giao dịch không thành công.

Các chuyên gia cho rằng giá trị cực cao của Kim Tơ Nam Mộc thường không nằm ở một thân cây nguyên vẹn, mà ở tổng giá trị các sản phẩm cao cấp được chế tác từ phần gỗ đạt chuẩn, có vân “kim tơ” đẹp, tuổi gỗ cao và nguồn gốc rõ ràng.

Tháng 1/2013, tại một bảo tàng nghệ thuật Kim Tơ Nam Mộc ở Bắc Kinh, một chiếc giường La Hán làm từ gỗ Kim Tơ Nam Mộc cổ được rao bán với giá 110 triệu NDT; một chiếc tủ dạng rương có giá 60 triệu NDT (hơn 224 tỷ đồng). 

Đến năm 2019, ông Trần Hoa Bình, người kinh doanh chuyên về Kim Tơ Nam Mộc, cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng, những loại nguyên liệu Kim Tơ Nam Mộc khá tốt có giá khoảng vài triệu NDT mỗi tấn; những loại thượng hạng hơn nữa thì phải tính giá theo từng khối riêng lẻ, còn loại phổ thông thường có giá ở mức vài chục nghìn NDT.

Vì sao không ai dám trồng Kim Tơ Nam Mộc?

Dù có giá trị kinh tế cao song Điều nghịch lý là cây giống Kim Tơ Nam Mộc trên thị trường lại không hề đắt đỏ, chỉ khoảng 10 NDT/cây (gần 40.000 đồng). Tuy nhiên, mức giá rẻ này không đồng nghĩa với cơ hội làm giàu dễ dàng. Ngược lại, theo phân tích của các nhà nghiên cứu lâm nghiệp Trung Quốc, việc trồng Kim Tơ Nam Mộc là một canh bạc dài hạn với rủi ro rất lớn.

1. Chu kỳ sinh trưởng dài

Trước hết, đây là loại cây có yêu cầu sinh trưởng vô cùng khắt khe. Kim Tơ Nam Mộc chủ yếu sinh trưởng tự nhiên tại các vùng núi phía tây nam Trung Quốc như Tứ Xuyên, Quý Châu, ở độ cao khoảng 1.000–1.500 m. Khu vực trồng phải có khí hậu ấm ẩm, lượng mưa hàng năm từ 1.400–1.600 mm, nhiệt độ trung bình khoảng 17°C, đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng nhưng không được ngập úng. Chỉ cần sai lệch một trong các yếu tố này, cây có thể sinh trưởng kém, thối rễ hoặc chết non.

Không giống các loại cây lâm nghiệp thông thường chỉ cần 20–30 năm là có thể khai thác, Kim Tơ Nam Mộc lớn cực kỳ chậm. Trong vài chục năm đầu, cây phát triển rất ít, chủ yếu tập trung ổn định bộ rễ. Theo các nghiên cứu, phải sau khoảng 30 năm, trong gỗ mới bắt đầu có khả năng hình thành “kim tơ”. Từ 50–70 năm, cây mới bước vào giai đoạn sinh trưởng mạnh, và phải mất hàng trăm năm mới đạt tới chất lượng gỗ được xem là quý hiếm.

Đáng chú ý, không phải cứ trồng lâu là chắc chắn có “kim tơ”. Việc hình thành các sợi ánh vàng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố phức tạp như thành phần dầu trong gỗ, điều kiện đất đai, khí hậu và quá trình oxy hóa tự nhiên kéo dài – những yếu tố gần như không thể kiểm soát bằng canh tác nhân tạo.

2. Rủi ro pháp lý và bảo tồn

Một nguyên nhân quan trọng khác khiến Kim Tơ Nam Mộc không thể trở thành cây trồng kinh tế là yếu tố pháp lý. Từ năm 1984, loại cây này đã được Trung Quốc đưa vào danh sách thực vật được bảo vệ cấp quốc gia.

Điều đó đồng nghĩa với việc dù trồng thành công, người trồng cũng không thể tự ý khai thác, mua bán hay vận chuyển nếu không có giấy phép đặc biệt từ cơ quan chức năng. Các hành vi khai thác trái phép có thể bị xử phạt nặng, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.

3. Giá trị lớn nhưng không dành cho số đông

Tổng hợp các yếu tố trên, có thể thấy Kim Tơ Nam Mộc tuy có giá trị rất cao về mặt lịch sử, văn hóa và kinh tế, nhưng lại không phù hợp với tư duy đầu tư ngắn hạn hay trung hạn. Chu kỳ sinh trưởng quá dài, điều kiện trồng khắt khe, tỷ lệ thành công thấp và rào cản pháp lý đã khiến loại cây này gần như chỉ tồn tại trong tự nhiên hoặc các dự án bảo tồn.

Chính vì vậy, Kim Tơ Nam Mộc vẫn là “giấc mơ làm giàu” xa vời – một loại gỗ mà giá trị nằm ở sự hiếm có và thời gian, chứ không phải ở khả năng nhân rộng để sinh lợi đại trà.