Trong thế giới kiếm hiệp Kim Dung, Chu Bá Thông với ngoại hiệu Lão ngoan đồng là một trong những nhân vật đặc biệt bậc nhất. Xuất hiện trong Anh hùng xạ điêu và Thần điêu đại hiệp , ông được mô tả là sư đệ của Vương Trùng Dương, sư thúc của Toàn Chân thất tử. Dù dưới tay có cả một nhóm hậu bối tuổi tác lẫn võ công đều lão luyện, nhưng Chu Bá Thông lại mang tâm hồn ngây thơ, trong sáng như một đứa trẻ, đúng với ngoại hiệu "ông già mà chơi như con nít".

Chu Bá Thông là một cao thủ thực thụ, suốt đời đắm chìm trong việc nghiên cứu võ học. Ông là người sáng tạo ra Không Minh quyền và đặc biệt là Song thủ hỗ bác – môn võ công kỳ dị với hai tay vừa phối hợp vừa "đánh nhau", chỉ dành cho những người có đầu óc hoàn toàn vô tư, không vướng tạp niệm. Cả đời chuyên làm những việc cổ quái, ngay cả võ công do chính mình nghĩ ra cũng mang cái tên chẳng giống ai.

Là đại cao thủ hiếm có trong võ lâm, Chu Bá Thông gần như không biết sợ là gì. Thế nhưng, có một người chỉ cần nghe đến tên cũng đủ khiến Lão ngoan đồng hoảng hốt bỏ chạy, đó chính là Anh Cô – nhân vật không quá nổi bật về võ công nhưng lại là "nỗi ám ảnh" lớn nhất đời ông.

Anh Cô tên thật là Lưu Anh, vốn là quý phi của Đoàn Trí Hưng, hoàng đế nước Đại Lý. Do Đoàn Trí Hưng mải mê luyện võ, ít quan tâm đến nàng, Lưu Anh rơi vào cảnh cô đơn, buồn tủi. Sau Hoa Sơn luận kiếm lần thứ nhất, Vương Trùng Dương lo ngại rằng sau khi mình qua đời sẽ không còn ai đủ sức chế ngự Âu Dương Phong, nên cùng Chu Bá Thông đến Đại Lý gặp Đoàn Trí Hưng để bàn bạc đại sự. Trong thời gian này, Chu Bá Thông quen biết Lưu Anh, dạy nàng thuật điểm huyệt, rồi hai người nảy sinh tình cảm và vượt quá giới hạn, sinh ra một đứa con.

Khi chuyện vỡ lở, Chu Bá Thông đã xin lỗi Đoàn Trí Hưng rồi rời đi, để lại Lưu Anh một mình nuôi con. Bi kịch xảy ra khi đứa trẻ bị Cừu Thiên Nhận đánh trọng thương. Trong cơn tuyệt vọng, Lưu Anh bế con quay về cầu xin Đoàn Trí Hưng cứu giúp. Tuy nhiên, vì ghen tuông và oán hận, Đoàn Trí Hưng đã không ra tay cứu chữa. Quá đau đớn và tuyệt vọng, Lưu Anh đã tự tay giết chết đứa con rồi bỏ đi. Đây chính là căn nguyên của mối thù sâu nặng giữa Lưu Anh, Chu Bá Thông, Đoàn Trí Hưng và Cừu Thiên Nhận.

Về phần Đoàn Trí Hưng, nỗi hối hận dày vò khiến ông quyết định thoái vị, xuất gia tu hành, lấy pháp hiệu Nhất Đăng. Còn Lưu Anh rời hoàng cung, mang theo mối hận không nguôi, nung nấu ý định báo thù. Khi biết Chu Bá Thông bị Hoàng Dược Sư giam cầm trên đảo Đào Hoa, Lưu Anh lức này là Anh Cô dốc sức nghiên cứu thuật toán với hy vọng phá được trận pháp ngũ hành để vào đảo cứu người. Tự phụ về kiến thức toán học, Anh Cô xưng danh là "Thần y toán tử", nhưng sau khi gặp Hoàng Dung, nàng mới hiểu rằng trí tuệ của mình vẫn kém xa con gái Hoàng Dược Sư.

Sau này, Anh Cô từng tìm đến trả thù Đoàn Trí Hưng - lúc này đã xuất gia được gọi là Nhất Đăng đại sư - nhưng bị Quách Tĩnh và Hoàng Dung ngăn cản. Dẫu vậy, về mặt tình cảm, nàng vẫn không thể quên Chu Bá Thông và tiếp tục đi tìm ông khắp nơi.

Ở cuối Anh hùng xạ điêu , Kim Dung có miêu tả cảnh Anh Cô gặp lại Chu Bá Thông, nhưng Lão ngoan đồng vừa nghe thấy tên nàng đã hoảng sợ bỏ chạy. Sang đến Thần điêu đại hiệp , tình cảnh ấy vẫn lặp lại, mỗi khi thấy có người nhắc đến Anh Cô, Chu Bá Thông lại sợ hãi và tìm cách chạy trốn. Suốt hai bộ tiểu thuyết, hình ảnh Chu Bá Thông cứ nghe thấy tên Anh Cô là bỏ chạy đã trở thành một chi tiết vừa hài hước vừa bi thương, thể hiện sự trốn tránh trách nhiệm của một tâm hồn chưa chịu lớn.

Chỉ đến hồi cuối của Thần điêu đại hiệp , mọi ân oán giữa Chu Bá Thông, Anh Cô và Nhất Đăng đại sư mới thực sự được hóa giải. Họ cùng nhau tham gia bảo vệ thành Tương Dương trước đại quân Mông Cổ. Đáng chú ý, chính Chu Bá Thông là người gợi ý cho Dương Quá ra tay tiêu diệt cao thủ Mông Cổ Kim Luân Pháp Vương.

Không phải đại phản diện hay tuyệt thế cao thủ, nhưng Anh Cô lại là nhân vật hiếm hoi khiến Chu Bá Thông, người không biết sợ là gì phải né tránh cả đời. Câu chuyện của bà cũng cho thấy một góc rất "người" trong thế giới kiếm hiệp Kim Dung, nơi tình yêu, thù hận và ân oán đan xen, để lại những vết thương khó có thể xóa nhòa.

Quốc Tiệp (t/h)